Türk milleti, her 29 Ekim’deki gibi, Cumhuriyet’in ilanının 38’inci yıldönümü olan 1961’deki bayramı da büyük bir coşku ve gururla kutlamıştı.
Ama 29 Ekim 1961’deki bayramın bir başka özelliği vardı; Cumhurbaşkanı Cemal Gürsel’in talimatıyla, Türk mühendisleri tarafından üç ay gibi kısa bir sürede tasarlanıp üretilen ilk yerli otomobil olan “Devrim” Türkiye’ye tanıtılacaktı.
‘PAŞAM BENZİN BİTTİ’
O gün TBMM’nin önüne iki “Devrim” otomobili getirildi. Cumhurbaşkanı Gürsel, mühendislerden Rıfat Serdaroğlu’nun kullandığı otomobile bindi. Ama otomobil 100 metre sonra aniden durdu. Gürsel, “Ne oldu?” diye sorduğunda, “Paşam benzin bitti” diyebildi.
Gürsel, diğer “Devrim” otomobiline binip Anıtkabir’e gitti. Devrim, Cumhuriyet Bayramı kutlamaları için Ankara Hipodrom’da geçit törenine de katıldı. Devrim sonrasında da yollarda aylarca deneme sürüşleri yaptı. Aracı gören vatandaşlardan alkışlayanlar olduğu gibi ilk yerli otomobilin önünü kesip, sarılıp ağlayanlar da vardı.
BİZE HEP UMUTSUZLUĞU AŞILADILAR
Ama “Devrim” kendimi bildim bileli bir başarı değil, hep bir aşağılama ve hayal kırıklığı olarak anıldı. Ülkesini sevenler için üzüntü, “Türkler otomobil yapamaz, yapsa da yürütemez” diyen devletin içindeki emperyalistlerle sinsice işbirliği yapanlar içinse sevinçti.
Aynı kafa, Cumhuriyet’in ilk yıllarında Atatürk’ün çok önemsediği Vecihi Hürkuş ve Nuri Demirağ’ın uçak fabrikalarının kapanmasına, Atatürk’ün talimatıyla uçak bombası yapan Şakir Zümre’nin tesisini soba borusu fabrikasına çevirmesine, ilk yerli tabancayı üreten Nuri Killigil’in fabrikasıyla havaya uçurulmasına seyirci kalmıştı.
Bize, Vecihi Hürkuş’un, Nuri Demirağ’ın, Şakir Zümre’nin, Nuri Killigil’in neleri başardıklarını hiç anlatmadılar. Acı hayat hikâyeleri ise arşivlerde kaldı.
Bize sadece “benzini biten” Devrim örnek gösterildi.
60 YIL ÖNCE AYNI SİNSİ KAFA
Cemal Gürsel’i Anıtkabir’e götüren, Hipodrom’daki geçit törenine katılan, aylarca yollarda başarılı deneme sürüşleri gerçekleştirilen Devrim otomobillerinin hikâyelerini hiç anlatmadılar.
Tam 60 yıl önce...