Biz Türklerin siyasi tarihi hem büyük bir başarı hikâyesidir,
hem de büyük bir tekrarın öyküsüdür... Şu anda sahip olduğumuz
kolaylıkları, alt ve üstyapıdaki müthiş yenilenmeleri düşündüğünüz
zaman, başarı hikâyesinin ayrıntılarına girmiş olursunuz.
Kentleşmeyi, iletişim çağına geçişi ve geniş kitlelerin önünde
açılan hizmetleri düşündüğünüzde, uzun süren durağan yıllardan
sonra gerçekten çağ atlamadan söz edilebileceğini görürsünüz.
Kötü alışkanlıklar
Ama Osmanlı'dan Cumhuriyet'e aktarılan kötü alışkanlıkların bir
türlü tedavi edilememesi sonunda, büyük bir tekrarın yaşandığını da
gözlersiniz. Örneğin şu anda çeşitli rütbelerdeki subaylar, 15
Temmuz darbe girişiminin sanıkları konumunda yargılanmaktalar.
Hatırlıyor musunuz 27 Mayıs 1960'ta darbeye katılmayan subaylara ne
olduğunu? Rütbeleri iptal edilerek neferliğe indirilen or ve kor
generalleri hatırlıyor musunuz? 1967 tarihli gazetelerde rütbeleri
iptal edilerek neferliğe indirilen generallerin rütbelerinin iade
edildiğine ilişkin bir haber vardı.
Rütbeler iade ediliyor
Bu habere göre eski Genelkurmay Başkanı Orgeneral Rüştü Erdelhun,
Ankara eski Sıkıyönetim Kumandanı Korgeneral Namık Argüç, İstanbul
eski Merkez Kumandanı Tümgeneral Kemal Binatlı, Kayseri eski Menzil
Kumandanı Tümgeneral Kemal Çakın ve Yarbay Avni Karaca'nın
rütbeleri geri veriliyordu.
Peki 1960 ile 1908 arasında bu açıdan bir benzerlik var mıydı?
1969'da kaybettiğimiz yazar Ragıp Akyavaş bir köşe yazısında 1908'e
ilişkin olarak şu bilgileri veriyordu:
Aynı durum
- İkinci Meşrutiyet'in ilanından sonra İstanbul tam dokuz ay bir
tımarhane havası yaşadı. Derken 31 Mart isyanı çıktı ve bastırıldı.
Sultan Hamid'in iradesiyle terfi edip ilerleyen bazı kimseler
hakkında rütbelerin indirilmesi kanunu kabul edildi. Makedonya'nın
karlı dağları ile Yemen'in kızgın çölleri arasına serpiştirilmiş
olan bütün subayların rütbelerini eşitlemek için ölçü bulundu.
Akyavaş şu listeyi de vermişti:
Rütbeler iniyor
- Şeyhülislam Cemalettin Efendi'nin damadı Müşir (mareşal) Operatör
Cemil Paşa'nın rütbesi yarbaylığa, Plevne kahramanı Gazi Osman
Paşa'nın oğlu damat Nurettin Paşa Müşirlikten binbaşılığa, Ferik
(korgeneral) Mazhar Paşa yüzbaşılığa, Gazi Ahmet Muhtar Paşa'nın
oğlu Mahmut Muhtar Paşa orgenerallikten albaylığa, Serasker Rıza
Paşa'nın oğlu Korgeneral Süreyya Paşa'nın rütbesi yarbaylığa
indirildi.
Rütbeler yine iade ediliyor
Sonuçta Meşrutiyet'in rütbelerini indirdiği subaylar, tıpkı 27
Mayıs sonrasında rütbe alanlar gibi yeniden rütbe almışlar. Örneğin
rütbesi yüzbaşılığa indirilen Cevad Paşa, yeniden terfi edip
Korgeneral olmuş. Bir yemekte de Alman İmparatoru 2'nci Wilhelm,
Cevad Paşa'yı işaret edip, "Paşa askerlerin en bahtiyarıdır, çünkü
iki defa Paşa olmuştur" diyerek onu övmüş.
Görüldüğü gibi, takvimlerin hangi yılı gösterdikleri, tekrarlara
takıldıkları zaman hiç anlam taşımıyor.