Geçen haftaki cumartesi yazısında “Yahudi sorunu” konusuna girizgâh mahiyetinde bir şeyler söylemeye çalışırken “Üzerinde konuştuğumuz hususlar kimlik ve inançla ilgili olduğu için (…) konunun hassasiyetinden dolayı bazen yanlış anlaşılmalar da olmuyor değil” demiştim. O yazı da bu kuraldan masun kalmadı. “Bir dini nasıl sorun olarak görebilirsiniz” diye tuhaf itirazlar geldi. Oysa konuyla ilgili uluslararası literatürde bu kavram kullanılır. Karl Marx’ın -birazdan başka bağlamda söz edeceğimiz- eserinin adında da geçer bu tamlama: Yahudi Sorunu Üzerine. (Almanca orijinali Zur Judenfrage, İngilizcesi On The Jewish Question. Aslında metin Bruno Bauer’in “Die Judenfrage” başlıklı makalesine cevap olarak yazıldığı için bu ismi taşıyor. ) Jewish question (judenfrage) sözü, arada belli bir nüans bulunsa da, jewish problem (judenproblem) sözünün müradifidir. Anti-Semitizm terimi de aynı problemi ifade eder. Esas itibarıyla “Avrupalı” bir kavramdan söz ediyoruz.