Referandumda “EVET” oylarının rengi “beyaz.”
“HAYIR” oylarının ise “kahverengi.”
Referandum-larda “politik enstrüman” olabilir.
Beyaz AK Parti’nin “ak”ını çağrıştırıyor.
“Kahverengi” içinse aşağıdaki satırlarda bir “referandum
denemesini” anlatıyorum.
.....................
Referandumda “renklerin dili” kavramıyla ilk kez 12 Eylül
Anayasası’nın oylanmasında karşılaştık.
EVET oyları beyaz renkliydi.
HAYIR oyları ise mavi.
Ortalıkta “Mavi Yunan’ın rengidir” gibi bir “karartma söylemi” de
dolaşıma sokulmuştu.
Zaten kimsenin “HAYIR” kullanmaya isteği olamazdı.
1982 Anayasası sandıktan dönerse bunun anlamı askeri darbe
yönetiminin devam etmesi olurdu.
Sonuçta yüzde 100’e yakın oyla kabul edilmesi bu toplum
psikolojisini de yansıtır.
......................
1987 referandumunda “mavi” bu kez “EVET” oylarının rengi oldu.
Referandumun konusu başta 3 lider Demirel, Türkeş ve Erbakan ile
partilerinin önde gelen siyasetçilerinin yeniden “seçilme
haklarının” iadesi idi.
Onlar 1982 Anayasası ile “siyasi partilerde yer almak ve seçimlerde
aday olmak” haklarından mahrum edilmişlerdi.
Anayasa’yla konan yasak anayasa değişikliğiyle ve referandumla
kalkabilirdi.
Ne ilginçtir ki “siyaset yapma ve seçilme haklarını ellerinden
alan” 1982 referandumundaki “HAYIR” için seçilmiş “mavi” oy bu kez
“haklarının iadesi” için kendi lehlerine “EVET” rengiydi.
Ve...
Özal’ın Anavatan Partisi tarafından halk arasında dolaşıma sokulan
söylem gene aynıydı:
“Mavi Yunan’ın rengidir.”
Mavi için bu söylemi yabana atmayın.
Cumhuriyetin ilk yıllarında Ege’nin kıyı kasabalarında “mavi
badana, mavi yağlı boya pencere” yasal değil ama uygulamadaki
“fiili yasaktı.”
Neyse...
“Yunan munan” iplemedi halk, mavi oylar bir çıt fazla çıktı,
yasaklar kalktı.
“HAYIR” oylarının rengi ise “turuncuydu.”
Özal’ın kurmaylarından Güneş Taner’in üzerinde “no-no” yazan
turuncu tişörtle meydanlarda propaganda gösterisi dönemin unutulmaz
anılarındandır.
......................
1988’de dönemin Başbakanı Turgut Özal yerel seçimlerin erkene
alınması için Türkiye’yi referanduma götürdü.
“EVET” oylarının rengi “beyaz.”
“HAYIR” oylarının ise “kahverengi”ydi.
O günlerde lafladığımız AK Parti kurmayları “kahverenginin
zihinlerde yaptığı çağrışımın negatif” olduğuna işaret
ediyorlardı.
“Bu bir insan psikolojisidir, oyu verirken bile sandık başında eli
kahverengiye gitmez bazılarının” diyorlardı.