Sevgili okurlarım, aklımda,
çocukluğumdan beri bir türlü çözemediğim bir insan ve toplum sorunu
var: İnsanlar arasındaki hiyerarşiyi ne belirliyor:
Kaba kuvvet mi?
Politika mı?
Gelenekler mi?
Yasalar mı?
Para mı?
Eğitim/bilgi/kültür mü?
Yaş mı?
Başarı mı?
Terbiye/nezaket mi?
Vicdan mı?
Tarih mi?
***
Biliyorum, hemen yaş gibi, eğitim gibi, aile ilişkileri gibi, zenginlik gibi, makam ve görev gibi geleneksel ölçütler akla geliyor:
Örneğin, yaşça büyük olanlar, özellikle de
anne/baba/abla/ağabey, yani aile büyükleri, hiyerarşik olarak
genellikle bizim önümüzdedir.
Daha çok eğitim görmüş olanlar, belli alanlardaki uzmanlar, sıradan
insanlara göre, kendi alanlarında daha üst düzeyde görülürler.
Zenginler, yoksullara göre daha yukarda konumlanırlar.
Toplumu yönetenler, politikacılar, yüksek memurlar, normal
vatandaşlara göre daha güçlü kabul edilirler.
***
Ama, yukardaki bu ölçütlerin hiçbiri
şu sorulara yanıt vermiyor:
Sokrates mi daha güçlüdür, onu mahkûm eden sözde
yargıçlar mı?
Hazreti Ali mi daha güçlüdür, onu katledenler
mi?
Melikşah ve Nizamülmülk mü daha
güçlüdür, onları öldürten Hasan Sabbah mı?
Bruno mu daha güçlüdür, onu yakma kararı verenler
mi?
Galilei mi daha güçlüdür, onu yargılayan
Engizisyon Mahkemesi mi?
Balyoz ve Ergenekon komploları dolayısıyla “Vatani görev yapıyoruz”
diye hapse giren subaylar mı daha güçlüdür, onları hapse yollayan
polis/ savcı/yargıçlar mı?
Savaş kararı veren politikacılar mı daha güçlüdür, savaşırken şehit
olanlar mı?
Emirle insanları yargılayan ve hapse atan savcılar/yargıçlar mı
daha güçlüdür, haklı olduğunu bilerek yurtdışından gelip hapse
girenler mi?