Şerif Mardin, değişen ve çağdaşlaşan toplumlarda, dinin
kaçınılmaz bir biçimde, bireyin toplumla
bütünleşme sorunlarını çözen en önemlimekanizma olarak
işlevini sürdürdüğü ve sürdürmesi gerektiği
kanısındadır.
Mardin, çağdaşlaşma yönündeki değişmenin, laikliği getirdiği
oranda, dini, toplumsal ve bireysel yaşamın dışına çıkardığını,
böylece de bireyleri bir arada tutan “harcı” yok ettiğini
söyler...
Cumhuriyetin, birey ile toplum arasında, İslam dini aracılığıyla
kurulmuş olan bağları yok ettiğini ve bu nedenle, bireylerin
devletle bağlarının koptuğunu düşünür ve İslam dininin Said
Nursi’nin Nurculuk tarikatı aracılığı ile bu bağları yeniden
kurduğunu öne sürer.
***
Mardin, önce Turner’e gönderme yaparak “kök
paradigma” kavramını tanımlıyor:
Buna göre “kök paradigmalar, bireyler, açık seçik bir
biçimde egemen kurallar ve usuller tarafından
yönlendirilmediklerinde işe karışan ve bireyleri etkileyen,
resmi toplumsallaştırma (sosyalizasyon)
araçlarının dışındaki öznel paradigmalardır”.
Bunlar, özel kavram ve terimler aracılığı ile bireylere, kültürel
açıdan kabul edecekleri mesajları verir, reddettikleri usullerin
dışında bir toplumsallaştırma (sosyalizasyon) sağlar.
Mardin, şöyle devam ediyor:
“Bu araştırmada da görüleceği gibi Said Nursi, ‘âdet ve
kurallar’ı kusurlu veya gücünü kaybetmiş bulan veya bunların
gayri meşru sayıldıklarını gören çok sayıda insana
hitap etmektedir. Bu koşullarda arta kalan kök
paradigmalar,Said Nursi’nin etkisinin
temelini oluştururlar.”
Mardin, “kök paradigma” kavramına örnek
olarak, “Gazi” deyimini gösteriyor ve bu deyimin Türk
kültüründe sahip olduğu çeşitli anlamları açıklıyor.
Mardin için, “kök paradigmaların” iki işlevi
vardır:
“Bir, kişisel davranışlara rehber teşkil eden ve ideal bir
toplumun görünümünüveren ‘haritalar’ olarak; iki, kültür
çantasında yer alıp bireyin toplumsal kurallara
ve konumlara ilişkin algılamasıyla birlikte,
görüntüleri, sesleri ve renkleri anlamlandıran araçları
birbirleriyle kaynaştıran başlıklar olarak.”
Mardin, bütün kitabı boyunca Said Nursi’nin söyleminin bu
her iki işlevi de yerine getirdiğini anlatıyor.
***