Mısır Valisi Kavalalı İbrahim Paşa’nın oğlu olan Mustafa Fazıl Paşa’nın 1867 yılında Sultan Abdülaziz’e yazdığı meşhur bir mektup vardır. Mektup önce Fransızca olarak Paris’te “Liberte” gazetesinde yayımlanır. Bir süre sonra da Fransızca’dan tercümesi yapılarak İstanbul’da 18 sayfalık bir kitapçık halinde 50 bin adet olarak basılır ve dağıtılır. Şu kadarını söyleyebilirim. Yıl 1867. Ve yıl 2017. Aradan geçmiş 150 küsur yıl. Mustafa Fazıl Paşa’nın Sultan Abdülaziz’e yazdığı mektubu okuduğunuzda, iç politikadan dış politikaya, siyasetçilerin etrafını saran dalkavuklardan toplumun yozlaşmasına neden olan hususlara, eğitimden sağlığa varıncaya kadar ele alınan hususlara baktığınızda, düşündüğünüz tek şey şu oluyor: Bir arpa boyu olsun hiç mi yol alınmaz, hiç mi bir şey değişmez, tarih bu kadar mı tekerrür eder de en azından bir meselede olsun ders çıkartılmaz. Bizim toplumlarımızın kaderi midir “Benim oğlum bina okur döner döner yine okur” anlayışına mahkûm olmak. Hadi daha açık yazayım: Mektubun yazıldığı tarihi, hitap edildiği dönemin yöneticisinin ve mektubu yazan kişinin ismini silin ve okuyun.