Birinci Dünya Savaşı sona ermiş, 7 Kasım 1918 günü VII.
Ordu Karargahı lağvedilmiştir. Mustafa Kemal’e Başkent İstanbul’a
dönmesi emredilmiştir. 10 Kasım akşamı Adana’dan hareket eden
Mirliva (Tümgeneral) Mustafa Kemal, 13 Kasım 1918 Çarşamba öğle
saatlerinde Haydarpaşa Garına varır. Yol boyunca trenin durduğu her
yerde halkla sohbet etme fırsatı bulur. Yok edilme aşamasındaki bir
ulusun, çökmüş bir imparatorluk halkının duygu ve düşüncelerini
gözlemler. Anadolu izlenimlerini, son 7 yılda cepheden cepheye
yaşadıkları tecrübelerle harmanlar ve yolculuk sonunda
karşılaştığı işgal İstanbul’undaki öfkesini içine atar.
GELDİKLERİ GİBİ GİDERLER
Haydarpaşa’da trenden indiğinde yorgundur. Garda bir manga
tarafından törenle karşılanır. Yakın dostu Dr. Râsim Ferid (Talay)
Bey onu karşılayanlar arasındadır. Tam da o esnada İngiliz,
Fransız, İtalyan ve Yunan gemilerinden oluşan, 55 parçalık işgal
donanması Haydarpaşa önünden geçerek demir yerlerine intikal
etmektedir. Bu nedenle Fransız askeri makamlarının kontrolündeki
Boğaziçi’nde deniz trafiği durdurulmuştur. Mustafa Kemal ve dostu
Dr. Râsim Ferid rıhtımdan bu geçişi hüzünle seyreder. Saat 15:00
olmuştur. İskelede bekleyen Fransız işgal kuvvetlerine ait
Enterprise (sonradan Kartal) istimbotu, 2 saatlik bekleyiş
sonrası Mustafa Kemal’i Tünel/Beyoğlu’nda kalacağı Pera Palas
Oteline götürmek için Haydarpaşa’dan Galata’ya hareket eder.
Demirli savaş gemilerinin arasından geçerek ilerlerler. Atatürk’ün
yaveri Cevad Abbas geçiş anını 1939 yılında yayımladığı “Ebedî Şef
Kurtarıcı Atatürk’ün Zengin Tarihinden Birkaç Yaprak” isimli
kitabında (Halk Basımevi, İstanbul, 1939, Sayfa 166) şöyle
anlatır: