BUNU YAZMAK GEREK
Her yılbaşının en çok konuşulan konularının
başında Milli Piyango’nun yılbaşı çekilişi gelir.
Çünkü Milli Piyango her ay içinde yaptığı
üç çekilişin ötesinde yılbaşında
ikramiye miktarını “astronomik” hale getirir. Bu
da milyonlarca yurttaşın “Belki de sıra bende”
umudunu olabildiğince tahrik eder. Ancak iki
yıldır yılbaşı çekilişlerinde “tam olarak
hile olmasa bile derin bir haksızlık” yapıldığını yazmaya
çalışıyorum. Çünkü Milli Piyango idaresi tüm
biletleri satabilmek için tam ve
yarım biletlere ayrılan numaraları çok
azaltarak bütün yükü çeyrek
biletlere veriyor. Böylelikle tam bilet alanların
genel kazanma oranları düşmüş oluyor. Zaten bu
nedenle son 11 yıldır büyük ikramiye hep
çeyrek bilete çıkıyor. Bu
olasılık hesaplarını alt üst eden bir durum ki
Milli Piyango’nun yılbaşında tam, yarım ve çeyrek
biletleri farklı bastığını da bu şekilde
ortaya çıkarmıştım. Geçtiğimiz yıl bu hesabı
yaptığımda mühendis okurlarımdan Abdullah
Cenkçiler “Sonuçta her numaraya büyük ikramiye çıkma
ihtimali 10 milyonda bir, sizin hesabınız yanlış” mesajı
göndermişti. Ancak Cenkçiler bir süre sonra
“Bir kere daha düşündüm ve hesapladım siz haklısınız, Milli
Piyango ciddi bir haksızlık yapıyor” demişti.
Abdullah Cenkçiler bu yıl da Milli
Piyango’nun dağıtacağı ikramiyeyi nasıl
abarttığını ve böylelikle halkı
yanılttığını aritmetik hesaplamalarla kanıtlıyor.
Cenkçilerin yazısı şöyle; Piyango idaresi
yılbaşı çekilişi için 7 haneli 10 milyon numarayı
içeren toplam 600 milyon liralık bilet basıldığını
bunun 349 milyon lirasının (yüzde 58)
ikramiye olarak dağıtılacağını beyan ediyor.
Bu beyan gerçeği yansıtmaktan oldukça uzak.
Gerçekte dağıtılan toplam ikramiye tutarı
172 milyon TL yani belirtilen miktarın
yarısından bile az.
Piyango idaresi, 10 milyon bilet içerisinden
2.950.269 bilete irili ufaklı
ikramiye çıkacağını biletlerin arkasında
belirtmiş. Oysa ikramiye isabet edecek 2.950.000
biletin her birinin içerisinde 60 TL’lik bilet
fiyatları da var. Yani toplamda 2.950. X 60 = 177
milyon lira ikramiye isabet eden biletler için bilet
sahiplerince ödenen para. Örnek:
Amorti olarak verilecek 2 milyon
biletin tutarı 120 milyon ikramiye
değil ki! Bu hem piyango idaresi ve hem de
amorti tutturanlar için ne kâr-ne zarardır.
Kumar ve şans oyunları ile
matematiksel beklenti (mathematical expectation)
hesaplarında bu böyledir. Diğer ikramiyelerden de örnekleme
yapalım. 7 adet son iki rakama ikramiye çıkan
biletlerin 120 TL ikramiye kazanacağı
belirtiliyor. (Toplamda 700.000 X 120 = 84 milyon TL) Esasen,120
liranın 60 lirası yani yarısı bilet parası olduğundan
ikramiye tutarı 84 milyon yerine 42 milyon lira. Uç bir örnek
verirsek 60 TL’lik tam bilete en büyük ikramiye olan 61 milyon lira
isabet ettiğinde ikramiye 61 milyon – 60 = 60 milyon 999
bin 940 TL olmaktadır. (Kuşkusuz bilet parası büyük
ikramiyeler yanında son derece küçük kaldığından
dikkate alınmaması normal. Ama küçük ikramiyelerde
ihmal edilemez)
Buna göre: Dağıtılacak gerçek ikramiye miktarını
tespit etmek için ikramiye çıkan 2.950.000 biletin
bilet paraları toplamı 177 milyon liranın,
biletlerin tamamının tutarı 600 milyon lira ile
sözde ikramiye tutarı
349 milyon liradan çıkarılarak hesap
yapılmalıdır.
Bu takdirde:
600 – 177 = 423,
349 – 177 = 172 milyon lira (dağıtılacak gerçek ikramiye
toplamı) olacaktır. Oransal olarak hesaplarsak 172 : 423 =
yüzde 40.7 bulunur. Sonuçta Piyango idaresi, çekilişe
katılanların kazanç miktarlarını abartmakta,
iki misli fazla göstermektedir.
ŞAŞIRDIM