MERAK ETTİĞİM ŞEYLER
Kazakistan’dan dönerken uçaktaki gazetecilere konuşmuş AKP Genel
Başkanı Tayyip Erdoğan. Rusya ile S-400 füzeleri ile ilgili
anlaşmanın tamamlandığını anlattıktan sonra “Bildiğim kadarıyla
kaporayı da vermişler” demiş.
Kapora? Füze alımında ne kaporası bu böyle acaba?
Açıp baktım kaporanın sözlük anlamına. Tam da bildiğim gibiymiş,
farklı değil yani. Bir mal ve hizmeti almadan önce “alacağını
garanti etmek için” önceden verilen bir miktar para anlamına
geliyor.
Kapora genellikle “küçük işlerde” uygulanan bir yöntem. Birbirini
tanımayan kişiler aralarında bir güven ortamı da olmadığı için işi
sağlama bağlamak için bu yöntemi uygularlar.
Malı satan ve kaporayı alan kişi eğer malı teslim edemezse kaporayı
iade eder. Yok alıcı almaktan cayarsa, kapora genellikle iade
edilmez. Tabii önceden başka bir türlü bir anlaşma sağlamamışsa
geçerlidir bu kurallar.
Ancak iki devlet arasında “kaporasını bile vermişler” söylemini ilk
kez duyuyoruz. Devlette çalışmış birkaç tanıdığıma sordum.
Devletlerarası ilişkilerde kaparo uygulaması olup olmadığını, “yok,
ya da bizim dönemimizde hiç görmedik” dediler.
Devlet yönetimiyle bakkal yönetimini aynı zanneden bir zihniyet
olunca belki de böyle oluyordur. Kendine biat etmiş ama anlama
sorunu yaşayan geniş kitlelere “durumu anlatmak” için “onların
anlayacağı” biçimde hitap ediliyordur belki de. “S-400’leri alma”
işini “Kaporasını bile verdik” diye söyleyince kahvedeki adam bile
işin ciddiyetini anlıyor diye düşünüyorlar demek ki.
Tabii deyin ki gerçekten kapora ödenmiş olsa; bu ne kadar tutmuştur
acaba? Bu iktidar daha önceki ilişkilerinde de kapora yöntemini
uyguladı mı acaba? Örneğin bir ara Amerika’ya nispet yapmak için
“Çin’den füze alıyoruz” demişlerdi. O zaman da kapora ödenmiş
miydi? Sonra Amerika biraz fazla kızınca Çin füzelerinden
vazgeçmiştik. Eğer verdiysek kaporamızı geri alabilmiş miydik?
Kolay değil, bu alımlar milyar dolarlarla ifade ediliyor. Kaporası
da öyle birkaç milyon olacak değildir herhalde. S-400’ler için de
herhalde sadece kapora için ödenen para en az birkaç yüz milyon
dolardır. İnsan “kaporası ödendiğine göre füzeleri kesin alıyoruz”
diye düşünebilir, ama ya aynı Çin füzelerinde olduğu gibi cayarsak
ne olacak? Kapora yanacak mı yoksa akıllılık edip “füzeleri
almaktan vazgeçersek kaparomuzu geri alırız” maddesini koydurmuşlar
mıdır sözleşmeye?
ÖNERİ