Başbakan Ahmet Davutoğlu'nun Genel Başkanlığa veda konuşmasında
kullandığı “Refik” kelimesi merak konusu olmuş ve “Google”da en çok
aranan kelimeler arasında yer almış. Binlerce “Refik” ve “Refika”
ismi olmasına rağmen demek ki genç kuşaklar bu kelimenin anlamını
bilmiyorlar. “Refik” gündelik hayatta “arkadaş”, “yoldaş”, “dost”
anlamında kullanılıyor. Eskiler, eşlerini tanıtırken “hayat
yoldaşım” anlamında “refikam” derlerdi.
Sol çevrelerdeyse “yoldaş”, bu ideolojiye gönül vermiş insanların
biribirine hitap ederken kullandıkları bir deyişti. Türkçede
“yoldaş” kelimesi çok eskilerden beri kullanılmaktaysa da geçen
yüzyıl başlarından itibaren giderek sol kültüre mal olacaktır.
1970'lerde kişiler birbirilerine “yoldaş” diye hitap ediyorlarsa
eğer, bu 'komünist” olduklarına işaret ederdi. Ülkücü kültürdeyse
yoldaş yerine “ülküdaş” kelimesi tercih edilirdi. Bir süredir
“yoldaş” kelimesi o siyasi anlamını yitirdi. Farklı görüşten
insanlar da artık rahatça kullanabiliyorlar.
Başbakan Davutoğlu konuşmasında “Eskilerin çok güzel bir sözü
vardır: Yoldan önce yol arkadaşı” diye bir cümle de kullandı. Bu
cümle öteden beri mütedeyyin çevrelerde “Önce refik, sonra tarik”
şeklinde çokça telâffuz edilirdi. Tarîk, 'Yol” demek. “Tarikat” da
aynı anlamdadır. Herkes kendi itikâdına, dünya görüşüne göre Yol'u
tanımlıyor. Tabii ki 'yol', yoldaşsız olmuyor. Yoldaş olmaksa kolay
iş değil. Yoldaş olmanın da bir âdabı, ahlâkı var. Yoldaşı yolda
tutmaksa fedakârlık ve tahammül istiyor, yürek teri istiyor,
muhabbet istiyor.
Merhum Fethi Gemuhluoğlu'nu genç kuşaklar pek bilmeseler de benim
kuşağım ve benden önceki kuşaklar gayet iyi tanırlar. Gemuhluoğlu,
memleket aşkıyla yanıp tutuşan mütedeyyin idealist gençlerin iyi
eğitim almaları için gayret eden önemli bir dava adamıydı. “Önce
refik, sonra tarik” deyişini hafızalarımıza nakşeden de kezâ
Gemuhluoğlu'ydu. 1975'de yaptığı bir konuşmada kullandığı bu deyiş
epey süre adeta dilimize pelesenk oldu. “Memleket”, “Millet”,
“Dâvâ” ve “Yol” aşkını anlatan konuşması, “Dostluk üzerine”
başlığıyla defalarca neşredildi.