NATO samimiyet ve gereklilik testinde

Türkiye'nin, hava sahasını ihlâl eden “milliyeti belirsiz” bir hava aracının ihlâline izin vermemesi, düşen jetin Rusya'ya ait olduğunun anlaşılması üzerine hem iç politikada hem de uluslararası politikada ilginç tartışmalar cereyan etmeye başladı. Bu tartışmaların en önemlisi Türkiye-Rusya arasında bir ihtilaf veya çekişme söz konusu olduğunda NATO'nun pozisyonunun ne olacağı sorusu üzerine yürütüleni.

Bu tartışmayı sağlıklı biçimde yürütebilmek, bir sağırlar diyalogu haline dönüşmesini önlemek için NATO Antlaşmasının neyi içerdiğini bir kez daha tekrar etmekte fayda var.

NATO üye ülkelerin savunma kapasitelerinin geliştirilmesi amacıyla kurulmuş uluslararası bir örgüttür. NATO Anlaşmasına taraf olan ülkeler, BM'in statüsünde yer alan devletlerin tek tek veya bir arada meşru müdafaa hakkına atıfla kolektif bir savunma ağı teşkil ettirmişlerdir.

NATO'yu kuran anlaşma kısa ve net bir anlaşmadır. Kuzey Atlantik Anlaşması'nın en önemli maddeleri 4. ve 5. maddeleridir. Bunlardan 4. madde taraflardan herhangi birisinin toprak bütünlüğünü veya güvenliğini tehlikede hissetmesi durumunda Anlaşmaya taraf diğer ülkeleri istişarelerde bulunmak üzere toplantıya çağırabilmesi durumunu düzenlerken NATO'ya esas vasfını kazandıran 5. maddesi taraflardan herhangi birisinin saldırıya uğraması durumunda anlaşmaya taraf diğer devletlerin otomatik yardımla mükellef kılınmasını düzenlemektedir. Diğer bir deyişle Kuzey Atlantik Anlaşmasına taraf devletlerden herhangi birisi bir saldırıya uğradığı zaman NATO üyesi ülkeler saldırıya uğrayan ülkeye yardım etmek mecburiyetindedir.